Ba5

Aus Autoritäten
Version vom 6. August 2023, 18:28 Uhr von Useelbach (Diskussion | Beiträge) (Seite angelegt)
(Unterschied) ← Nächstältere Version | Aktuelle Version (Unterschied) | Nächstjüngere Version → (Unterschied)

Repertorium der mittelalterlichen Autoritäten

Ba5

Basel Öffentliche Universitäts-Bibliothek, Cod. A X 130
Umfang 322 Bll. (ehemals VII, 353 Bll; diverse Bll. fehlen); hier Bl. 20r-22r, zweispaltig
Datierung 1410: "Scriptum Colonie Anno etc. x° p[er] f[ratrem] HdeB" (Bl. 161r); andere Lesung: "40 per fratrem h(einrichum) vnger (?), Binz, S. 217; der Kodex A X 129, der ebenfalls einen in Köln 1410 abgeschriebenen Text Heinrichs von Bitterfeld enthält, wurde 1438 von Konrad Forster in Nürnberg gebunden (Deckelprägung; vgl. Scarpatetti, Textband, S. 109)
Schreiber zahlreiche Schreiberhände (Hand a: Bl. 1-147)
Schreibsprache Schreibsprache der deutschen Texte: meist alemannisch (Binz, S. 206); Herkunft: Basler Dominikanerkonvent (wie A X 129), ebenfalls mit Texten, die 1410 in Köln geschrieben wurden. Ein Vorbesitzer nennt sich fol. 206r: Cunradus Ebner.
Inhalt Zahlreiche kürzere lateinische (und gelegentlich deutschsprachige) Texte: Notae variae; Sermones; Excerpta; Heinrich von Bitterfeld (148r-161r), Johannes Nider (258v-261v)
Anzahl und Form 47 Vierzeiler aus den 'Quinquaginta bona proverbialia documenta' (Lat. Autoritäten-Sammlung). Ediert von Morawski 1924, hier S. 17-28 (röm. Ziffern dieser Ed. in Klammern)
Autoritäten-Freidanke Marburger Repertorium und Handschriftencensus
Katalog
  • Binz, Gustav: Die deutschen Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel. Bd. 1: Die Handschriften der Abteilung A. Basel 1907, S. 206-233, 393 [online]
  • Scarpatetti, Beat Mathias von: Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anang des Mittelalters bis 1550. Bd. 1: Die Handschriften der Bibliotheken von Aarau, Appenzell und Basel. Text- und Abbildungsband. Dietikon-Zürich 1977, Text, S. 109; Abbildungen S. 113 (Abb. 283).
  • Steinmann, Martin: Die Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. 1982, S. 163
Archivbeschreibung Gustav Binz (1907)
Literatur
  • Jäger, Bernd: "Durch reimen gute lere geben". Untersuchungen zu Überlieferung und Rezeption Freidanks im Spätmittelalter. Göppingen 1978 (GAG 238), S. 249, 258.
  • Morawski, J[oseph]: Les diz et proverbes des sages (Proverbes as philosophes). Paris 1924 (= Université de Paris. Bibliothèque de la faculté des lettres. Deuxième série II).
  • Schmidt, Philipp: Die Bibliothek des ehemaligen Dominkanerklosters in Basel. In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Alterumskunde 18 (1919), S. 160-254, hier S. 211 [dort A X 130 nicht erwähnt, hier zu A X 129 = Nr. 178] [online]
  • Thesaurus proverbiorum medii aevi. Lexikon der Sprichwörter des romanisch-germanischen Mittelalters. Begr. von Samuel Singer. 13 Bde. und Registerbd. Berlin, New York1995-2002, passim: s.v. Arm (Adj.), S. 191, Nr. 175 (Nr. 47),  s.v. Herr, S. 38, Nr. 153 (nach der Basler Hs.)
  • *Werner, Jacob: Lateinische Sprichwörter und Sinnsprüche des Mittelalters. Aus Handschriften gesammelt. Heidelberg 1912, S. 63 (Nr. 47  nach der Baseler Hs.)
  • Vredeveld, Harry: Materials for a New Commentary to Sebastian Brant's 'Narrenschiff'. In: Daphnis 26 (1997), S. 553-651, hier S. 580 (Nr. 47).
Anschrift Öffentliche Bibliothek der Universität Basel

Schönbeinstrasse 18-20 CH-4056 Basel

Bearbeiter Ulrich Seelbach (25.4.2014)

Transkription

<20ra> (1) d(aui)d rex p(ro)phe(t)a. Non est herus in patria                  [XII: Tullius]

Que(m) odit gens p(ro)p(r)ia

Nec d(omi)n(u)s reputat(ur)

Qui asuis no(n) amat(ur)


(2) Oraci(us)

Amicu(m) tuu(m) ne te(m)ptes     [II]

De re qua no(n) indiges

No(n) diligit legalit(er)

Ama(n)s pecunialit(er)


(3) lucan(us)

Frangit ira(m) dulce v(erbu)m    [XIII]

Duru(m) reddit cor acerbu(m)

Loque(re) bo(n)is dulcit(er)

Et r(e)p(ro)bis pacient(er)


(4) Ouidi(us)

Discendo q(ui)s te addiscit        [XXXI]

Que(m) amor nimis allicit

Stult(us) amo(r)e dicit(ur) <vor i eine Haste gestrichen>

Qui nimis ob hoc capit(ur)


(5) Cato

Pl(us) q(ui)s audie(n)s p(ro)ficit    [V]

Qua(m) legendo q(uae) negligit

Est q(ui) legit (et) no(n) sapit

Vt venator qui nil capit


(6) Mac(r)obi(us).

Argentu(m) dat dilige(re)            [VI]

Cessat amor sine ere

Sua (con)sume(n)s t(ur)pit(er)

App(re)ciat(ur) viliter <20rb>


(7) Plato v(e)l frydanc(us)

Qui wlt ne ira se ledat                    [III: Plato]

O(mn)e q(uod) audit no(n) c(r)edat

C(uius) auris est sagena

fit me(ns) <?> malis sepe ple(na)


(8) ptolome(us) <davor gestr. ph>

Hu(m)ilitas dat ascensu(m)            [XXIX: Virglius]

Et me(n)sura s(er)uat ce(n)su(m)

Parat <gestr. casu(m)> casu(m) sup(er)bia

Et defectu(m) pigricia


(9) juuenal(is) <davor gestr. pa>

No(n) dat s(em)p(er) nut(ri)tura    [XXVIII]

Suauis bona vent(ur)a

No(n) est bo(nus) vite vs(us)

Vbi boni fit abus(us)


(10) Pytagoras

Judex recte judica(r)e                    [XXVII: Tullius]

Si sis p(ri)mo medita(r)e

Nec te alliciat amor <nach a eine Haste gestr.>

N(e)c te turbet ire clamor


(11) Galien(us)

Semp(er) timor i(n) amo(r)e            [XLVI: Plato]

Est no(n) amor i(n) timo(r)e

Sepe timet q(ui)s q(uem) odit

Timor amore(m) custodit


(12) Salusti(us)

Jlle qui magis expe(n)dit                 [XVII]

Qua(m) lucri su(m)ma <gestr. ex> repe(n)dit <20va>

Me(r)ito no(n) admiret(ur)

Si paup(er)tate g(ra)uet(ur)


(13) Tobias

Non est bon(um) solaciu(m)            [XV]

Qui v(er)bis offert tediu(m)

Est stultu(m) (u)xor(em) duce(re)

Qui se nescit rege(re)


(14) Papyas

Qui no(n) capit q(uod) habe(re)        [XVI: Sapientes]

Quod bo(nu)m est stult(us) vere

Fatuu(m) se fo(r)e docet

P(ro)cura(n)s q(uod) sibi nocet


(15) Auice(n)na

Domin(us) s(u)b domino                    [XXIV: Diogenes]

S(er)uus est in exilio

Stult(us) est q(ui) s(u)b pedib(us)

Ponit quod tenet ma(n)ib(us)


(16) Alexand(er).

Est soci(u) i(n)fidelis                         [XXXII: Aristotiles]

Peior q(uam) plaga c(ru)delis

Vuln(us) de ense cici(us)

Sanat(ur) lingwe tardi(us)


(17) Socras

Qui sufficit q(uod) de(us) dat            [XXXIII: Juvenalis]

Bonis pl(us) q(uam) rex habu(n)dat

Stult(us) e(st) q(ui) cui(us)qu(am) t(er)ram

Cupit s(em)p(er) h(abe)ns gwerra(m)

<20vb>


(18) Salomon

Q(uod) potes ma(n)e face(re)            [VIII: David]

No(n) expectes in vespere·

An(te) vesp(er) sepe dolet

Qui mane gaude(re) solet


(19) Perses

Anteq(uam) q(ui)s op(er)et(ur)            [IX]

Penset q(ui)s finis seq(ue)t(ur)

Nichil dicat e(ss)e factu(m)

Donec to(tum) sit p(er)actu(m)


(20) jsegi(us)

Sepe leo castigat(ur)                        [X: Cato]

Du(m) catellis verberat(ur)

Alt(er)i(us) sepe penis

Fit castigac(i)o lenis


(21) Doct(r)inal(is)

Responde(n)s no(n) intelligat

Si in stulticia ligat

Pl(us) nil sci(r)e r(e)uelans

Valet q(uam) doct(ri)na celans


(22) Attal(us)

De tis visu tolle trabem                    [XXII: Salomon]

Videns f(rat)ris p(ar)ua(m) labem

S[t]ult(us) qui i(n) se no(n) videt

Jd de q(u)o q(uem)qu(am) ridet


(23) Talo

Stult(us) est qui  i(n)nitit(ur)            [XVIII]

Rei de q(ua) q(ui)s decipit(ur) <21ra>

Null(us) est sens(us) laudis

Dans m(a)g(ist)ro nota(m) fraudis


(24) Juli(us)

Nil amico q(ui)s p(ro)mittat            [XXXIX]

Nisi donu(m) cito mittat

Qui p(ro)missa vult tarda(r)e

Ostendit se nolle da(r)e


(25) ypocras

P(ro)dest vtendo disce(re)            [XLIII: Salomon]

Malu(m) q(uod) e(st) euade(re)

P(er) triaca nosco viru(m)

Et p(er) morbu(m) egr(um) viru(m)


(26) ysidor(us)

Pulchre loq(ui) neq(ue) sens(us)    [XXIII]

No(n) dat laudes ni sit te(n)s(us)

Si diues es exaltar(is)

Et si paup(er) vilis daris.


(27) Mater <lies Macer>            [XXXVII]

Paup(er)i p(re)ualet lib(er)tas

Q(uam) stulta op(er)is <gestr. lib?> vb(er)tas

Pl(us) p(ro)dest dei gracia

Q(uam) aur(um) (et) peccu(n)ia


(28) Cassiodor(u)s

Multi iudices p(ro) donis                [L: Eusebius]

P(er)du(n)t via(m) r(ati)o(n)is

Qui pl(us) q(uam) debea cupit

Cupiditas hu(n)c decipit <21rb>


(29) Aristotiles

No(n) r(e)puto sapie(n)te(m)        [IV]

C(uius) ira ligat mente(m)

Jra sic cor sensu(m) p(ri)uat

Q(uod) si(u)e fatuus viuat


(30) Alb(er)tin(us)

Gaudens i(n) sacris tedio                [XLVIII: Macer]

Da(m)pnu(m) h(abe)t in hostio

Bono p(ro)xi(mi) exos(us)

Cordi suo est <gestr. exos(us)> da(m)pnos(us)


(31) Augusti(nus)

Qui posse wlt exalta(r)e                [XL: Lucanus]

Amicu(m) teneat care

Sepe possu(n)t pl(us) amici

Duo q(uam) sex i(n)imici


(32) Seneca.

In ho(m)i(n)e ta(m) nociuu(m)        [XLIV: Diogenes]

Nil q(uam) e(ss)e ociu(m)

Ars ho(m)i(n)e(m) dat sagacem

Vs(us) i(n) arte velocem


(33) Pompei(us)

Diu viue(n)s qui pati quit                [XLII: Juvenalis]

De hijs q(ue) wlt m(u)lta emit

Pati bo(num) est s(ed) tedet

Graue e(st) q(od) fert op(or)tet


(34) Ebemosue

Post don(um) flens (et) pe(n)ite(n)s    [XLV: Macrobius]

Extingwit q(uod) p(ri)us <vor (us) gestr. l> nite(n)s <21va>

Vnu(m) donu(m) alac(i)t(er)

Pl(us) val(et) q(uam) sex segnit(er)


(35) Eufrobi(us)

Cib(us) (et) pot(us) nimij                [XXXVI: Lucanus]

Paup(er)tat(is) s(un)t nu(n)cij

Stulti s(un)t q(ui) p(er) crapula

P(er)du(n)t corp(or)is vascula.


(36) Solin(us)

Sepe videt se falle(re)                    [XLVII: Julius]

Credens q(od) wlt accide(re)

Non dici(tur) sens(us) b(onus)

C(uius) paup(er) est pat(ro)nus


(37) Teren(c)i(us)

Qui stult(us) se associat                [XXX]

Hinc h(abe)t vt stult(us) fiat

Et qui sagaci iungit(ur)

Jure <gestr. sax> sagax efficit(ur)


(38) Socrates

Qui dat p(rius) q(uam) peta(tur)     [VII]

E(ius) donu(m) duplicat(ur)

Satis videt(ur) pete(re)

Qui se dic(it) indiger(re)


(39) Eracli(us)

Mu(n)do peijor i(n)imic(us)            [XI: Socrates]

No(n) est qu(am) p(ri)nceps i(n)iquus

Sepe p(er)dit sua bona

Gens sub p(ra)ua stans p(er)so(na) <21vb>


(40) Platea(r)i(us)

Multiplicat euide(n)t(er)                    [die ersten zwei Verse, nach XVII: Salustius]

Sua (con)sume(n)s p(ru)dent(er)

Na(m) s(em)p(er) in e(ss)e q(uod) est

Me(n)sura(m) pone(re) p(ro)dest


(41) Aneric(us) <davor gestrichen R; lies Omericus>

N(u)llus s(er)uit v(ir)tuose                [XX: Salomon]

Qui no(n) timet amorose

Ver(us) amor (con)p(ro)bat(ur)

Du(m) q(ui)s b(e)n(e) famulat(ur)


(42) Galien(us)

Juuenis sta(n)s i(n) timo(r)e                [I: Poete, V. 1-2, 7-8]

Et p(ar)entes i(n) hono(r)e

Si longa vita vix(er)it

Magno in hono(r)e e(r)it


(43) Boeci(us)

Stultus q(ui) sibi no(n) s(er)uit            [XXVI]

Si s(er)uos h(abe)re neq(ui)t

Neglige(n)s ca(usam) p(ro)p(r)iam

Male t(ra)ctat aliena(m)


(44) Cyczeron

Volens bo(num) s(er)uiciu(m)            [XXV: Cicero]

Deponat velle p(ro)p(r)iu(m)

Det se bone volu(n)tati

Dominij (et) potestati


(45) Raban(us).

Sub r(e)b(us) stans s(er)ui mo(r)e            [XIV: Macrobius]

Pace ca(r)et et hono(r)e

<22ra> Nichil p(ro)su(n)t diuicie

huic q(uem) tene(n)t i(n)opie


(46) Virgili(us)

Min(us) malu(m) dimitta(tur)                    [XXXV: Perses]

Ne ad mai(us) duplica(tur)

Cici(us) neq(ui)t corrigi

Malu(m) q(uam) p(r)i(us) negligi

<22rb>


(47) Tibe(r)i(us)

Inops stult(us) r(e)putat(ur)                    [Walther 12460]

S(ed) diuiti sens(us) dat(ur)

Si salomon e(r)it paup(e)r

S[t]ult(us) vocat(ur) vt alt(er).